Kruispunten op het werk
Heel wat ideeën blijven echter onbewust aanwezig, en uit het onderzoek van Sawyer blijkt dat we er ook iets mee doen, is het nu niet, dan is het later; is het niet bewust, dan is het onbewust. Creativiteit en innovatie zijn geleidelijke processen. Dat betekent dat je het resultaat en de weg ernaartoe niet als zodanig plant. De weg is onduidelijk, het doel is onduidelijk, maar ze ontstaan al doende. Alles hangt af van hoe ‘feed’ en ‘feedback’ op elkaar inwerken. Het kan dus evengoed op niets uitdraaien. Creativiteit en innovatie moeten het vooral hebben van diversiteit in ideeën die elkaar ontmoeten.
Sawyer en co toonden immers aan dat innovaties altijd – zonder uitzonderingen – teamproducties zijn, en dat het quasi altijd gaat om het verrassend verbinden van bestaande concepten. Net daarom besteden bedrijven die leven van creativiteit in hun nieuwbouw- en verbouwprojecten heel wat aandacht aan de creatie van ontmoetingsplekken. Dat zijn koffiehoeken, ontspanningsruimtes, gezellige eetplekken, maar ook ‘kruispunten’ in de gebouwen, waar paden met veel verkeer samenkomen. Ze doen mensen ontmoeten, bij voorkeur at random, hoe diverser, hoe liever. En ze doen ze met elkaar praten door kleefmechanismen toe te passen: ze maken er gezellige plekjes van, en er is koffie en eten.
De waarde van de toevallige babbel is dus groter dan je vermoedt. Alleen, je communicatie richt zich tot een heel beperkt aantal personen, en is niet verder transparant beschikbaar voor wie daarna komt – zij die er nu niet bij zijn, en zij die we nu zelfs nog niet kennen. Daarom ook het belang van ‘luidop werken’.
Betekening-processen
Communicatie- en organisatiespecialisten als Brenda Dervin, Karl Weick en Edgar Schein positioneren de dialoog als een essentieel en constituerend proces voor organisaties. De fysicus David Bohm wijdde een boekje aan de kracht van de dialoog: ‘On Dialogue’. De dialoog is een emergent proces dat uiterst geschikt is om creativiteit en betekenis een goede kans van ontstaan te geven. Het is een proces waarin via actie en reactie/feed en feedback nieuwe betekenis gegenereerd wordt. In het Engels noemt men dergelijk proces ‘sensemaking’: ‘zin maken’.
Vragen, bijvragen en antwoorden zijn in dit proces structurerende elementen, typisch voor kenniswerk. Deelnemers in dialogen stellen zich als gelijken op, maar vanuit hun diversiteit nemen ze een open houding en geest aan. Beiden stappen in een constructief proces waarin ze een ‘gedeeld begrip’ vorm geven dat ervoor niet bestond. Dat is misschien nog geen afgewerkt product als output, maar er zijn ideeën verspreid, er vond hoe dan ook kruisbestuiving plaats.
Deze zin-gevende activiteiten zijn de kern van organisaties. In functie van een missie, en daarop geformuleerde doelstellingen, springt een georganiseerde bende in het onbekende, en start betekening-processen. Dat vergt massa’s dialoog en informatie. In feite is deze zin-gevende dynamiek ‘de organisatie’. Deze hele context van sensemaking is vandaag een stuk schaalbaarder geworden – door bijvoorbeeld de mogelijke inzet van sociale platformen in organisaties.
