Interacties vastleggen
In de kinderopvang werken professionals met een hart voor kinderen, professionals die zich dag in dag uit inzetten om jonge kinderen de beste ontplooiingskansen te geven. Interacties tussen de kinderen onderling en tussen de kinderen en hun kinderbegeleiders, zijn de kern van het dagelijks reilen en zeilen in de kinderopvang en zijn van cruciaal belang voor een rijke ontwikkeling van kinderen.
Kwaliteitsvolle interacties en kwaliteitsvolle kinderopvang zijn bijgevolg sterk met elkaar verbonden.
Het is belangrijk om als professional en als organisatie zicht te kunnen krijgen op de kwaliteit van de interacties tussen en met kinderen. Door een goed zicht op het verloop van de interacties, borgt en versterkt een organisatie de sterktes en krachten en realiseert ze groeipaden. Maar hoe doe je dat?
Videocoaching is bij uitstek een methodiek om interactie in beeld te brengen. Videocoaching vertrekt vanuit de observatie van de eigen praktijk (en niet vanuit theorie of observatie van anderen) en vanuit de observatie van de kinderen met wie de professionals werken. Het leidt tot een grote interesse om te observeren en reflecteren, en een groot engagement tot verdere groei omdat net een rijke ontplooiing van kinderen de gedeelde focus is bij alle betrokkenen.
Videocoaching zet in op gesprek en reflectie in een evenwaardige relatie tussen kinderbegeleider en verantwoordelijke of coach (in tegenstelling tot feedback of evaluatie in een hiërarchische relatie), met een gedeelde verantwoordelijkheid om aan de slag te gaan tot gevolg.
Observeren is niet evident
Het beleid zet kwaliteitsvolle interacties centraal als hefboom binnen kwaliteitsvolle kinderopvang. Een kind ontwikkelt immers het best in een stimulerende context: in interactie met anderen (kinderen én volwassenen) en in een ondersteunende omgeving (ruimte en materialen). Kwaliteitsvolle en positieve interacties in een rijke en stimulerende omgeving zijn dus cruciaal voor kinderen in ontwikkeling.
Ook het pedagogisch raamwerk (Kind & Gezin, 2014) legt de klemtoon op het bieden van geïntegreerde ontplooiingskansen voor elk kind op vier ervaringsgebieden, en ziet de interacties tussen kinderen onderling en de interacties tussen kinderen en medewerkers daar als een van de belangrijke elementen in.
Om die interacties af te stemmen op wat kinderen nodig hebben, is observatie heel belangrijk. Maar… observeren is in een dagelijkse werkcontext niet zo evident: er zijn veel kinderen, het is druk, er is een dagelijkse routine die gevolgd wordt. Schriftelijk observeren of ter plaatse observeren vraagt veel inspanning en tijd die niet naar de kinderen zelf kan gaan.
Videocoaching is een werkbaar en doeltreffend alternatief: het maakt het observeren van en reflecteren over kwaliteitsvolle interacties mogelijk.
De kinderbegeleiders en de coördinator bekijken samen beelden uit hun eigen praktijk. Videobeelden uit de eigen dagelijkse praktijk zijn het uitgangspunt: dat zijn dus authentieke en persoonlijke situaties. Het is een observatiemiddel dat de totale ontwikkeling van het kind in kaart brengt en de totale ervaring van het kind in beeld brengt: het kind als uniek persoon in interactie met de wereld en de begeleider. De methodiek daagt de begeleider uit – door klein te kijken naar de ervaringen, ontwikkeling, ontplooiing en talenten van de kinderen – om na te denken over de eigen rol in de rijke en kwaliteitsvolle interactie.
En vooral: videobeelden maken het mogelijk om te kijken naar wat kinderen ons vertellen, te focussen op wat ze doen en zeggen om hen vanuit deze observaties verder te ondersteunen. De doelstelling is dus om te zien en te spreken over wat hun kinderen nodig hebben. Daaruit volgt dan wat ze de kinderen nog meer kunnen bieden en/of hoe ze hen nog meer kunnen stimuleren in hun ontwikkeling. Daarenboven draagt deze aanpak bij tot zelfevaluatie en kwaliteitsversterking in de organisatie.
Oppassen voor privacywetgeving
Het proces van videocoaching start met het maken van korte video-opnames van een tiental minuten. De opnames gebeuren tijdens de gewone werking. De kinderen en de begeleiders eten, spelen, rusten, … zoals ze dat normaal doen.
Uiteraard is dat de eerste keer met de nodige spanning (Hoe zal ik op beeld overkomen? Zullen de kinderen niet afgeleid zijn?). Daarom wordt er even tijd genomen om de kinderen en de begeleiders te laten wennen aan de aanwezigheid van een camera. Na de korte wenperiode lopen de volgende opnames als vanzelf.
In het kader van de privacywetgeving informeert de opvang de ouders en de begeleiders over de beeldopnames en vraagt er hun toestemming voor. Leg daarbij in begrijpelijke taal uit op welke manier en met welk doel er videobeelden worden gemaakt. Vermeld erg duidelijk wat er met de beelden zal gebeuren en op welke manier de gegevens vertrouwelijk worden behandeld.
Ouders en begeleiders krijgen daarna een vrije keuze om in te stemmen met de opnames of niet. Als duidelijk is dat de beelden gebruikt zullen worden om beter inzicht te krijgen in wat kinderen nodig hebben om optimaal te ontwikkelen, én de beelden vertrouwelijk en intern gebruikt zullen worden, leert de ervaring dat de meeste mensen instemmen met de opnames.
Veel meer inzicht
Nadien worden de opnames besproken op een rustig moment buiten de leefgroep. De coördinator en de kinderbegeleider nemen daarvoor een uurtje de tijd. Ze bekijken de beelden in eerste instantie vanuit het perspectief van de kinderen. Binnen de methodiek van verBEELDing wordt dat ‘Klein Kijken naar Kinderen’ genoemd. Een kijkkader geeft houvast en helpt om belangrijke signalen en initiatieven bij de kinderen te zien, te benoemen en te begrijpen.
Daarbij wordt elk kind afzonderlijk in zijn eigenheid gezien. Daarnaast wordt bekeken op welke manier de initiatieven van de kinderen wel/niet ontvangen worden door de kinderbegeleider of door de andere kinderen. Dat laat inzicht groeien in de sterktes in de interactie en biedt groeikansen tot meer kwaliteitsvolle interactie.
Videocoaching is een krachtige methodiek om interacties met kinderen in beeld en in gesprek te brengen. Het proces heeft alle potentieel in zich om te werken aan meer bewustwording én meer professionele competentie in interactie, maar het moet zorgvuldig ingebed worden in de organisatie en met de betrokkenen én er moet bewust tijd en ruimte voor vrijgemaakt worden.
Videocoaching is binnen een organisatie een krachtige motor voor zelfevaluatie en toekomstgerichte groei in kwaliteitsvolle interacties met jonge kinderen. Als kinderen konden spreken over hun interacties… Het kan met videocoaching!
Auteur: Ine Hostyn, Arteveldehogeschool, Pedagogie van het jonge kind