Spelen begrijpen
Er is niets eenvoudiger dan spelen. Alle kinderen kunnen het. Ze moeten het niet leren. Het gaat vanzelf. Spelen ontstaat gemakkelijk en vanuit de kleinste aanleiding. Het zit in ons. De meeste mensen blijven ook hun hele leven lang spelen. Waarom? Omdat het gemakkelijk en plezierig is? Toch kan spelen ook bittere ernst worden: mentaal afzien bij een conflict, fysieke pijn bij een valpartij… Laat ons opnieuw beginnen.
Er is niets complexer dan spelen. Speelplezier heeft veel lagen. Om te beginnen is het niet te voorspellen of een spel leuk zal zijn. Het hangt af van de medespelers, de plaats, het tijdstip. Het motief ‘plezier’ verandert in een ‘uitdaging’ waarbij het lachen ons vergaat. Een eenvoudig spel is gemakkelijk ingewikkeld te maken. Soms met meer speelplezier, soms met minder. Bovendien is spelen als concept moeilijk te omschrijven. Er bestaan verschillende wetenschappelijke definities voor spelen, maar geen enkele geniet de consensus.
Een wetenschapper stelde eens dat liefde is zoals spelen.
”Playing is like love. It is not explainable. And while we agree on not understanding completely what ‘Love’ is, we try to study ‘Play’ and research its benefits, manipulate it to make it better”
Er is een duidelijke beweegreden waarom we het spelen van kinderen willen begrijpen. Volwassenen willen het spelen organiseren voor kinderen omdat spelen belangrijk is. Er zijn ontelbare onderzoeken over de voordelen van spelen: wat levert het ons op, welke vaardigheden leren we, hoe ontwikkelt ons lichaam zich, hoe leren de hersenen sociaal gedrag aan… Is het spontaan spelen van kinderen dan niet genoeg? Ja en neen.
Spelen organiseren
Er is een duidelijke nood aan meer mogelijkheden tot spelen. Dat is precies waar het schoentje wringt. Het spelen van kinderen is het mooist in zijn pure vorm: op het moment dat de volwassenen zich verwijderen van de spelsituatie en het kind echt vrij kan spelen. Maar als de maatschappij het daarvan laat afhangen, dan gebeurt het te weinig. Volwassenen organiseren speelaanbod om kinderen te helpen:
1. Door enerzijds het recht op spelen te beschermen en te verzekeren;
2. Door anderzijds het spelen te stimuleren en op een hoger niveau te tillen met mogelijkheden die volwassenen hebben en kinderen niet.
In het onderzoek rond spelen bestaan er verschillende opvattingen. Er is een stroming die zegt dat de volwassenwereld zich niet moet inmengen met het spelen van kinderen. Dit zijn de puristen. “Laat het spontaan gebeuren. Laat de kinderen het spel zelf organiseren. Zo leren ze er het meeste van. Of nog beter gezegd: zo hebben ze er het meeste plezier en deugd van. Kinderen hebben nood aan vrijheid en zeggenschap, en het spelen is zowat de enige activiteit waarbinnen zij zich vrij mogen bewegen.”
Er is een andere stroming die zegt dat er te weinig plaats en te weinig tijd is om het spelen van kinderen door henzelf te laten invullen. Dit zijn de pragmatici. “Er is een duidelijk vacuüm aan speelmogelijkheden en nood aan meer tijd en meer plaats. Maar het voorzien van een specifieke tijd en plaats, hoeft niets af te doen van de voordelen die spontaan spel heeft. Zolang de organisatie maar goed is. Kinderen hebben nood aan prikkels om nieuwe spelvormen te ontdekken.”
In onze recente publicaties leggen we de link tussen beide opvattingen uit en wat het precies betekent om een aanbod te creëren dat aan beide noden tegemoetkomt. Het spel dat volwassenen voor kinderen organiseren, is bedoeld als aanvulling van het spel dat kinderen zelf maken.
Deze boodschap moet in dit verhaal blijvend onder de aandacht worden gebracht. Het georganiseerde speelaanbod, onder welke vorm dan ook, mag nooit de enige vorm van spelen zijn in de samenleving. Dat klinkt evident maar dat is het in feite al lang niet meer. Het spelen van kinderen staat onder druk. Spelen mag, zolang het geen lawaai maakt, zolang de buren geen overlast ondervinden, zolang auto’s niet gehinderd worden, zolang kinderen geen risico vormen voor hun eigen veiligheid… Als hefboom tegen deze tendens proberen we het spelen van kinderen te rationaliseren en in meetbare voordelen voor de samenleving te gieten.
Voor de Vlaamse Dienst Speelpleinwerk staat de intrinsieke waarde van spelen niet ter discussie. Spelen krijgt zijn motivatie vanuit zichzelf. Spelen is waardevol ‘an sich’. Spelen om te spelen. In deze publicaties gaat het over het organiseren van speelaanbod op een speelpleinwerking. De principes van onze visie op het organiseren van speelaanbod die in deze handleiding uit de doeken worden gedaan, zijn ook toepasbaar op andere open speelinitiatieven.
