Het SOFA-model schetst vier verschillende rollen die een mantelzorger kan opnemen en koppelt hieraan de rol of taak van de zorgverlener. Te vaak wordt er door zorgverleners nog te eng naar mantelzorgers gekeken als louter ‘partner in de zorg’. In een reactie hierop nemen zorgverleners dan vooral een ondersteunende taak op. Het SOFA-model geeft echter ook aandacht aan andere rollen die mantelzorgers vaak opnemen zoals die van ‘persoonlijk betrokkene’, ‘hulpvrager’ en ‘expert’. Onderstaand figuur toont aan dat op elke rol die de mantelzorger wisselend opneemt er een gepaste reactie/actie van de zorgverlener wenselijk is.
Een mantelzorger die in de rol van ‘partner in zorg’ staat, staat in deze rol vooral als samenwerkingspartner, als tolk en verzorger van de bewoner. De mantelzorger komt op voor de belangen van zijn naaste en neemt mee de zorg in de ruime zin van het woord op. Als zorgverlener bieden we hier best Samenwerking aan. Communicatie draait hierbij vooral om één centrale vraag: 'Wat kunnen we samen doen om de zorg en ondersteuning van de cliënt zo goed mogelijk te organiseren?'
Een mantelzorger kan in je woonzorgcentrum ook een ‘hulpvrager’ zijn. Door de voortdurende zorgen en veranderende situatie kan de mantelzorger overbelasting ervaren. Communicatie met de mantelzorger door de zorgverlener bestaat in deze rol daarom vooral uit het oppikken van deze signalen van overbelasting en hierin gepast Ondersteunen.
Een mantelzorger is vaak ook ‘persoonlijk betrokkene’. De persoonlijke relatie van de mantelzorger met zijn naaste kan heel sterk zijn. Als zorgverlener kan je hier voorwaarden gaan creëren om deze persoonlijk relatie van de bewoner en zijn mantelzorger zoveel mogelijk intact te houden. Het Sofa-model spreekt hier van Faciliteren.
Door de vaak jarenlange band met de bewoner is de mantelzorger vaak ook ‘expert’. Hij weet met andere woorden als het ware alles over je bewoner. Communicatie zal hier dan vooral bestaan uit het voortdurend Afstemmen met elkaar. Dit kan gaan over veranderde behoeften van de bewoner, maar ook over wederzijdse verwachtingen. Daarnaast heeft de mantelzorger misschien al successen ervaren in een bepaalde benadering of hantering van zijn naaste en kan hij deze delen.
Wanneer de visie van de mantelzorger en de handelingswijze van de zorgverlener overeenkomen, zijn de omstandigheden ideaal voor een samenwerkingsrelatie. Lopen de verwachtingen niet parallel, dan is de kans groot dat ze in elkaar teleurgesteld geraken.
