1. Zal er minder radicaal gestemd worden?
Sommigen zien in de wijziging van de kiesregels een poging om de opkomst van radicale en extreme partijen in te dijken. “Populistische partijen profiteren namelijk van verontwaardigde burgers die verplicht moeten gaan stemmen. Een boze burger in het stemhokje zet zich af tegen beleidsmakers en zonder opkomstplicht zijn er dus minder stemmen voor de uiterste partijen”, luidt de gedachte achter de visie. Wetenschappers zijn het daar evenwel niet over eens. Wat de gevolgen voor de verkiezingsuitslagen van de politieke partijen zullen zijn, is dus koffiedik kijken.
2. Zullen er minder kiezers opdagen?
We kunnen wel een ruwe inschatting maken door het absenteïsme doorheen de tijd na te gaan. Hier is al veel onderzoek naar gedaan in verschillende landen. In Nederland is de opkomstplicht bijvoorbeeld ingevoerd in 1917, maar ook weer afgeschaft in 1970. Sindsdien zijn de opkomstcijfers ontegensprekelijk gedaald, hoewel duidelijke verschillen merkbaar zijn tussen de soorten verkiezingen.
In 1966 was er een opkomst van 93% van de stemgerechtigde kiezers voor de gemeenteraadsverkiezingen in Nederland, terwijl de percentages bij de laatste drie gemeenteraadsverkiezingen (2010, 2014 en 2018) rond de 54% lagen.
In België is er (voorlopig nog) een opkomstplicht, maar dat betekent niet dat iedereen zich daaraan houdt. Ondanks de wettelijke verplichting om te stemmen, dalen de opkomstcijfers ook bij ons al jaren. Sinds 1977 is het percentage thuisblijvers bijna onafgebroken gestegen. In 1977 ging slechts 4,91% van de kiesgerechtigden niet stemmen. Dat cijfer is in dertig jaar tijd verdubbeld.
3. Hoe win je de verkiezingen dan?
Het gevolg van de afschaffing voor lokale politici is wel heel duidelijk. Vanaf nu is het ieder voor zich. Enkel als genoeg mensen op een kandidaat stemmen, kan hij of zij in de gemeenteraad verkozen worden. De plaats op de lijst heeft dus nog weinig invloed.
Hoe win je dan? Eerst en vooral kunnen we hiervoor veel inspiratie halen uit buitenlandse voorbeelden. De nieuwste campagnetechnieken ontstaan namelijk vaak in de Verenigde Staten en worden vervolgens in Europa geïntroduceerd via Nederland.
Facebook is een goed voorbeeld van die trend. Obama maakte tijdens zijn eerste presidentiële campagne (2008) al volop gebruik van Facebook om nieuwe kiezers te bereiken. Ongeveer tien jaar later doen de meeste politici in Vlaanderen dat ook.
Een van die zaken die overwaaide vanuit de Verenigde Staten en ook het wegvallen van de opkomstplicht zal moeten opvangen, is community building, ofwel ‘gemeenschapsvorming’. Dat betekent dat je eerst een fanbase moet uitbouwen, vooraleer je die kunt activeren als jouw persoonlijke ambassadeurs. Doen politici dan nu niet aan community building? Ja en nee. Veel politici hebben een lokale fanbase, maar het zal in de toekomst erop aankomen om die verder te professionaliseren.
Nieuwe tactieken en technieken dringen zich op om de verkiezingen te kunnen winnen. Het is duidelijk dat lokale politici op een professionele(re) manier campagne zullen moeten voeren. Politieke marketing met behulp van personal branding, socialemediastrategieën, gedragsbeïnvloeding, data-analyses en community building zullen cruciaal blijken.
