Naast de inbreng van de professionele dienst- en hulpverlening zijn OCMW’s hiervoor ook afhankelijk van de expertise van de vele buurtverenigingen, zelforganisaties, (organisaties van) mantelzorgers, lokale comités, sportclubs, ouderverenigingen op scholen, enz. die op hun grondgebied actief zijn.
De meerwaarde van deze informele actoren houdt in de eerste plaats verband met de unieke positie die ze innemen middenin het ‘werkveld’ of de lokale gemeenschappen. Ze zijn op hun sterkst daar waar mensen samenkomen en dagelijks vorm en richting geven aan hun eigen leven en dat van anderen. Met de activiteiten die ze organiseren of de (im)materiële ondersteuning die ze aanbieden, spelen ze maximaal in op de situatie van de mensen en groepen die ze willen bereiken of proberen te vertegenwoordigen. Dit gaat gepaard met een vaak laagdrempelige manier van werken die hen toelaat om een eerste contact te leggen en rechtstreeks de leefwereld of omgeving van burgers te betreden.
Nabijheid, participatie en gelijkwaardigheid zijn centrale werkingsprincipes (La Cour, 2009; Villadsen, 2009). Deze relationele manier van werken betekent dat er ook tijd wordt genomen om een vertrouwensband op te bouwen. Zo slagen de informele actoren erin om een vruchtbare voedingsbodem te creëren voor een open en wederkerige dialoog over wat groepen of individuen binnen een lokale gemeenschap drijft, bezighoudt of angst en onzekerheid inboezemt.
Deze relaties leveren dan ook waardevolle inzichten op over de betekenissen die mensen verlenen aan het aanbod van maatschappelijke dienst- en hulpverlening waar ze reeds gebruik van maken of eventueel recht op hebben. Op die manier worden mogelijke hiaten in het bestaande aanbod aan de oppervlakte gebracht of wordt duidelijk dat dit veelal voorgestructureerde aanbod onvoldoende aansluit bij de gesignaleerde noden.
De informele, laagdrempelige en soms ook aanklampende manier van werken, staat haaks op de vaak bureaucratische en efficiëntie-gedreven logica waaraan de geprofessionaliseerde organisaties steeds vaker ten prooi lijken te vallen (Baines et al., 2012). Informele actoren danken hun flexibiliteit juist aan het feit dat werkprocessen of uitkomsten niet per definitie op voorhand hoeven afgebakend te worden. Met de beslissingen over wie men wil bereiken en hoe men de eigen ambities waarmaakt, wordt dus ad hoc ingespeeld op concrete situaties en noden die men in de eigen gemeenschap detecteert (La Cour & Hojlund, 2008).
Informele actoren koesteren de innovatieruimte waarover ze beschikken (Boris & Steuerle, 1999). Het is hun levensader. Het laat hen toe om een hele reeks kleinschalige projecten en activiteiten te ontwikkelen en zo te experimenteren met nieuwe of alternatieve werkvormen of hulp en ondersteuning voor individuen die nog niet, of niet meer, op de radar staan van het OCMW en de andere formele voorzieningen, diensten of instellingen.
De vele informele actoren zijn met andere woorden cruciale antennes binnen een lokale gemeenschap of samenleving (Boyle & Butler, 2003). Ze kunnen de lokale besturen toegang verschaffen tot een schat aan informatie over de noden, vragen en ervaringen van burgers. Ze zoeken bovendien continu naar een manier om de uiteenlopende stemmen die in de lokale gemeenschap aanwezig zijn te capteren, zichtbaar te maken en er effectief op in te spelen.
