Veel van jouw projecten bevinden zich in de Scandinavische landen. Dat is ook waar die vernieuwingsbeweging begon. Heb je daar een verklaring voor?
De Scandinavische sociaaldemocratieën kennen een traditie waarbij intensief aandacht wordt besteed aan de mentale gezondheid van hun inwoners. Er is dus van oudsher aandacht voor de sociale infrastructuur. Bovendien is met name Noorwegen een economisch sterk en onafhankelijk land dat goed voor haar inwoners zorgt. Zo heb je de basisingrediënten voor investeringen in publieke plaatsen. Maar er is ook sprake van toeval: midden jaren 2010 kwamen een aantal mensen, ideeën en mogelijkheden samen die, zo zou later blijken, bepalend waren voor de realisatie van een aantal bijzondere projecten.
Jouw drie kernwoorden voor de ‘toekomstgerichte bibliotheek’?
Inclusiviteit: bibliotheken zijn en blijven plekken voor iedereen, ongeacht geslacht, geaardheid, godsdienst, etniciteit, nationaliteit, denkbeelden, of wat dan ook. Het zijn veilige havens in een samenleving die steeds meer door woelige golven wordt gekenmerkt.
Laagdrempelig: bibliotheken zullen zich verder moeten deïnstitutionaliseren om plekken te zijn waar iedereen zich welkom voelt, en de bibliotheekmedewerker zal zich steeds meer faciliterend opstellen.
Experience: bibliotheken moeten plekken zijn waar mensen graag hun tijd doorbrengen, dus moeten we plekken maken die tot de verbeelding spreken en bezoekers een reden geven om er lang ‘te verblijven’. De mensen die er werken spelen daarin ook een belangrijke rol.
De grootste uitdaging voor de toekomstgerichte bibliotheek?
Moeilijke vraag, want ik ben geen bibliothecaris. Wij geven slechts vorm. Afgezien daarvan denk ik dat de grootste uitdaging deïnstitutionalisering is. Bibliotheken omvormen naar kennisinstellingen waar kennis ook tussen mensen kan worden uitgewisseld: de Community Librarian, zoals David Lankes ze omschreef.
En waar loert het ‘gevaar’?
De aanbestedingstrajecten die overal in Europa de kop opsteken, waardoor we naar mijn mening veel kwaliteit verliezen. Daarbij zijn over het algemeen lokale vastgoedmakelaars en bouwmanagers betrokken, en veel minder de bibliotheek zelf - laat staan haar gebruikers. Een dialoog met hen is vaak niet eens mogelijk. Gek eigenlijk, want voor hen maken we een bibliotheek.
Wat wens jij je zuiderse buren nog toe?
Ik hoop dat ook jullie erin slagen om de nieuwe rol van de bibliotheek bij bestuurders en beslissers te duiden. Er groeit een generatie op van smartphonenatives die bijna continu online verbonden zijn en steeds minder offline. Ze zijn minder gelukkig, minder snel volwassen, en vaak heel individualistisch. Jean M. Twenge, professor psychologie aan San Diego State University, spreekt in dat verband over de iGen. Daarom zijn fysieke plaatsen waar mensen graag samenkomen om kennis te vergaren en uit te wisselen meer dan ooit een prioriteit. Bibliotheken kunnen – en ik denk zelfs moeten - daar het voortouw nemen. Ik vernoem daarbij graag een project uit Duitsland, ook al is dat geen echte bibliotheek: de Bücherpiraten uit Lübeck. Het is een privéinitiatief van een echtpaar dat zich het lot van kinderen tussen twaalf en twintig aantrekt en hen ‘begeistert’ voor verhalen, boeken, literatuur, kennis, activiteiten, en creatie in de breedste zin van het woord. Door hun aandacht en vertrouwen te geven en door betrokkenheid te tonen, groeien kinderen uit tot zelfbewuste, zelfstandige volwassenen.
